سورت رنگی از انواع فرآیند سورتینگ می‌باشد. سورت(sort)، کلمه‌ای انگلیسی است که معادل فارسی آن مرتب‌کردن و جداکردن است. در کارخانجات مختلف از جمله در صنایع غذایی، صنایع کشاورزی، صنایع معدنی و صنعت بازیافت و پلاستیک می‌توان از سورت رنگی برای جداکردن محصولات مختلف استفاده نمود. در واقع دستگاه بدون توجه با ماهیت و جنس محصول و حتی شکل آن فقط از نظر رنگی اقدام به جداسازی محصولات در دو گروه می‌نماید که به این عمل سورت کردن گفته می‌شود. جهت آشنایی بیشتر با این فرآیند به صفحه سورتینگ مراجعه فرمائید.
سورت رنگی یا کالر سورتر چیست؟
سورت لیزری یا کالر سورتر در صنایع و کارخانجات مختلف، مورد استفاده قرار می‌گیرد. دستگاه سورت رنگی، وظیفه دسته بندی محصولات بر حسب رنگ آنها را دارد و همچنین عملیات جداسازی ضایعات از محصول مورد نظر را نیز انجام می‌دهد. این تجهیزات به دلیل دقت بالایی که دارند عمدتاً برای محصولات کشاورزی از جمله: خشکبار، حبوبات و غلات استفاده می‌شود؛ اما در سایر صنایع از جمله صنایع غذایی، صنایع معدنی و صنعت بازیافت مانند صنعت پلاستیک و پت نیز کاربرد دارد.
این سری از دستگاههای توسط شرکت‌های مختلف در دنیا ساخته می‌شود که در ایران نیز شرکت آراد سورتینگ بعنوان اولین و بزرگترین سازنده در داخل کشور انواع مختلف این ماشینها را عرضه می‌نماید. این ماشینها عملیات سورت لیزری را با دقت بالا انجام می‌دهند. با توجه به استفاده از تکنولوژی پیشرفته در این نوع تجهیزات قیمت سورت‌های لیزری بالاتر از سورت‌های مکانیکی است.
لازم بذکر است در ایران متاسفانه واژه سورت رنگی با سورت لیزری آمیخته شده است در حالی که سورت لیزری یک نوع خاصی از ماشینهای سورتینگ می‌باشد و چون اولین سری از ماشینهای سورت به کشور از نوع لیزری بوده است لذا بعد از آن به کلیه ماشینهای سورتینگ رنگی نیز سورت یا سورتینگ لیزری گفته شده است از اینرو در این نوشتار برای هدایت درست مشتریان به متن در جستجوگر اینترنت سورت لیزری و سورت رنگی با هم ادغام شده است.
سورت رنگی یا سورت لیزری چگونه انجام می شود؟
همانطور که گفته شد در عملیات سورت لیزری اقلام از لحاظ رنگ از یکدیگر تفکیک می‌شوند و ناخالصی‌ها و مواد زائد نیز جداسازی می‌شود. نحوه کار بدین صورت است که که محصول با سرعت از جلوی یک سری دوربین عبور داده می‌شود که دوربین‌ها اقدام به عکس و جمع آوری داده‌های رنگی محصول می نمایند. سپس این عکس‌های و داده‌ها در فضای رنگ و با توجه به تعریفی که مشتری از فضای رنگی مطلوب و غیرهدف انجام می‌دهد اقدام به دسته بندی محصول می‌نماید. حال کافی است محصولات غیر هدف از مسیر حرکتی محصولات جدا یا به اصطلاح ریجکت شوند تا در یک مسیر یا انباشت جداگانه قرار گیرند. همانطور که عنوان شد در دستگاههای سورت رنگی معیار جدایش محصولات رنگ می‌باشد ولی در برخی از ماشینها یکسری امکان برای سورت شکلی محصول وجود دارد.
در ماشینهای سورت آراد سورتینگ علاوه امکان تعریف فضای رنگ یکسری مد شکلی وجود دارد از جمله مد اندازه که می توان در آن بعنوان مثال محصولات بزرگ از کوچک را جدا نمود. یا مد دایروی /کشیده بودن محصول که در آن می توان محصولات گردتر را از محصول کشیده در جدا نمود از جمله کاربردهای این مد می‌توان به جدا کردن برنج با پوست(جو) در فرآیند اصلاح بذر اشاره نمود که در آن دانه‌های برنج گردتر که اصطلاحا به دخل یا قلوه می‌گویند از برنج‌ها کشیده تر جدا نمود ولی باید خاطر نشان کرد که در مدهای شکلی به دلیل امکان چرخش محصول جلوی دوربین دقت فرآیند سورت مانند سورت رنگی نمی‌باشد مگر اینکه از ماشینها سورتینگ با هوش مصنوعی و یادگیری عمیق استفاده نمود که در آنها همه حالات چرخش محصول بعنوان مدل یادگیری ماشین آموزش داده می‌شود.
دستگاههای مورد استفاده در سورتینگ رنگی یا لیزری، به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- سورت لیزری آبشاری
در سورت رنگی/لیزری آبشاری، مواد تحت نیروی گرانش به سمت پایین و تحت یک زاویه مشخص از روی یک سطح که به آن سینی یا شوت گفته می‌شود سقوط و از جلوی دوربین‌ها عبور می‌کنند. از اینرو باعث کشیده شدن محصول روی شوت به دلیل اصطحکاک بین محصول و شوت می‌گردد که ممکن است برای برخی از محصولات از جمله مغزهای خشکبار آسیب پذیر ایجاد آسیب نماید. کم کردن اصطکاک ما بین محصول و شوت ریزش مواد می‌تواند به کم شدن این آسیب کمک نماید. آراد سورتینگ با توجه به محصولات مختلف از انواع شوت‌های ریزشی در ماشینهای سورت خود استفاده می‌نماید. سورتینگ‌های آبشاری دارای سرعت بالاتر و از آنجا ظرفیت بالاتر نسبت به دستگاههای سورتینگ نواری می‌باشند و با توجه به اینکه در آن از قطعات و مکانیزم‌های مکانیکی کمتر استفاده می‌گردد از خرابی کمتر و دوام بالاتری برخوردار هستند و همچنین قیمت پایین‌تری دارند. عموما از دستگاه سورت آبشاری برای محصولات با حجم سورت بالا که در آن فرآیندهای تکمیلی سورت مانند سورت مجدد یا سورت برگشت به طور همزمان انجام می‌گیرد استفاده می‌شود.
- سورت رنگی نواری یا تسمه‌ای
در یک ماشین سورت لیزری /سورت رنگی تسمه‌ای محصول بر روی یک نوار نقاله سرعت می‌گیرد و از جلوی دوربین‌ها عبور داده می شود در این سورت بر خلاف سورت آبشاری حرکت نسبی مابین محصول و بستر ماشین وجود ندارد در نتیجه آسیب کمتری به محصولات وارد می‌آید. همچنین سرعت حرکت محصول نسبت به سورت آبشاری کمتر که منجر به صدمه دیدن کمتر محصول ولی با ظرفیت پایین‌تری نسبت به سورت آبشاری می‌گردد. دستگاه سورتینگ تسمه‌ای به دلیل دارا بودن قطعات و مکانیزم‌های پیچیده تر دارای قیمت و هزینه های سرویس و نگهداری بالاتری نسبت به ماشین سورت آبشاری می‌باشد. ولی برای محصولات آسیب پذیر از جمله خشکبار مناسب تر هستند. همچنین به دلیل افقی بودن ماشین و جلوی باز ماشین می توان از راه حل‌ها و کانالهای خروجی محصول متنوع برای محصولات خاص و آسیب پذیر استفاده نمود از اینرو اکثر محصولات غذایی مانند سبزیجات و میوه های منجمد، صنایع چیپس و سیب زمینی، گیاهان دارویی و خشک و . . .از دستگاه سورت نواری استفاده می‌گردد. از جمله مزیت‌های دیگر سورت تسمه‌ای نسبت به سورت آبشاری دقت بالای ریجکت محصول در مواقعی است که اندازه و شکل‌های متنوعی در محصول ورودی وجود داشته باشد. در این حالت در ماشینهای سورت آبشاری به دلیل تفاوت سرعت سقوط محصولات عمل ریجکت با خطا انجام می‌گردد ولی در سورت تسمه‌ای تمامی محصولات دارای سرعت برابر(سرعت تسمه ماشین) خواهند بود و عمل ریجکت با دقت بالاتری انجام می‌گیرد. ولی باید این نکته ذکر شود که برای محصولات ریز مانند بذرها ماشینهای سورت آبشاری به دلیل استفاده از شوت‌های شیاردار و هدایت محصول در جلوی نازل‌های اجکت دقت بالاتری نسیت دستگاههای سورت نواری دارند.
دستگاه سورت لیزری که با نام دستگاه سورت کالر نیز شناخته می‌شود، یکی از دستگاههای جدید و پیشرفته در سراسر جهان به منظور سورت کردن انواع محصولات است. چشمی‌ها و دوربین‌های قدرتمند این دستگاه، می‌توانند محصولات را در کمتر از یک هزارم ثانیه اسکن کنند. در طی عملیات سورتینگ توسط دستگاه سورت لیزری، پس از تجزیه و تحلیل، دستگاه ضایعات را از سایر محصولات جدا کرده و در سطل‌های جداگانه قرار می‌دهد. با معرفی محصولات خوب و بد از طریق عکس گرفتن آنها و معرفی به دستگاه، می‌توان به راحتی محصولات مرغوب را از ضایعات جدا نمود.
کار با دستگاههای سورت رنگی نیاز به مهارت خاصی ندارد و فرآیند برنامه دادن به ماشین برای سورت محصول مورد نظر با این نوع تجهیزات توسط هر فردی با حداقل دانش فنی قابل انجام است. دسته‌بندی و جداسازی ضایعات انواع محصول را می‌توان به راحتی با سورت لیزری انجام داد. باید این نکته را مد نظر داشته باشید محصولاتی که از طریق فرآیند سورتینگ استاندارد می‌شوند، نسبت به سایر محصولاتی که دسته بندی نشده و همراه ضایعات هستند، قیمت بالاتری دارند.
این دستگاه، می‌تواند مواد زائد را از محصولات اصلی تشخیص دهد بطوریکه، توانایی جداسازی ریزترین مواد از یکدیگر و همچنین تشخیص محصولات سالم از ناسالم را دارد. شرکت آراد سورتینگ ماشینهای سورتینگ رنگی خود را در دو نوع آبشاری و تسمه‌ای و در ظرفیت های گوناگون عرضه می‌نماید. ماشینهای سورت آبشاری شرکت دارای ظرفیت‌های گوناگون از جمله نیم کانال(سورت مینی)، تک کانال، دو کانال، سه کانال، پنچ کانال و هفت کانال می‌باشد منظور از کانال در واقع ظرفیت بار ورودی محصول می‌باشد بطوریکه هر کانال در واقع 30 سانت عرض ریزش محصول را در ماشین سورت فراهم می‌سازد که هر چقدر کانالهای ماشین بیشتر شوند عرض ریزش محصول بیشتر و از آنجا ظرفیت سورتینگ افزایش پیدا خواهد کرد. برای آشنایی بیشتر و جهت بالابردن آگاهی با نحوه محاسبه ظرفیت انواع دستگاههای سورت، پیشنهاد می‌کنیم مقاله پارامترهای اصلی دستگاه سورتینگ و محاسبه ظرفیت دستگاههای سورتیتگ کشاورزی را مطالعه فرمائید.
آراد سورتینگ همچنین ماشینهای سورت رنگی تسمه‌ای با ظرفیت‌های مختلف می‌سازد که می‌توان به دستگاه با عرض تسمه 30 سانت(معادل تک کانال آبشاری)، 60 سانت(معادل با دو کانال آبشاری)، 120 سانت(معادل با چهار کانال آبشاری) و 180 سانت(معادل با شش کانال آبشاری اشاره نمود.
